1. Vì sao air return quan trọng trong phòng sạch?
Trong hệ thống HVAC phòng sạch, người ta thường chú ý nhiều đến bộ lọc HEPA/ULPA, tốc độ gió hay áp suất chênh lệch. Tuy nhiên, air return – cửa hồi gió – lại chính là yếu tố quyết định việc dòng khí có được kiểm soát tối ưu hay không. Một air return được bố trí hợp lý sẽ:
Duy trì độ sạch không khí, loại bỏ bụi bẩn và vi sinh vật.
Đảm bảo áp suất phòng theo đúng thiết kế (dương hoặc âm).
Bảo vệ quy trình sản xuất và sản phẩm nhạy cảm.
Giúp doanh nghiệp đạt các tiêu chuẩn khắt khe như GMP, ISO 14644, FDA.
Nói cách khác, air return không chỉ là “cửa hút khí” mà còn là van điều phối chất lượng không khí trong toàn bộ không gian phòng sạch.
2. Laminar airflow – tiêu chuẩn vàng trong thiết kế phòng sạch
Để hiểu rõ vai trò của air return, cần nhìn vào nguyên tắc laminar airflow – dòng khí một chiều. Đây là phương pháp mà không khí sạch được đưa từ trần xuống sàn theo các luồng song song, hạn chế tối đa nhiễu loạn.
Nguồn cấp khí sạch: Các bộ lọc HEPA/ULPA gắn trên trần thổi không khí đã lọc vào phòng.
Hướng di chuyển: Không khí đi từ trên xuống dưới, bao phủ khu vực sản xuất, cuốn trôi mọi hạt bụi theo hướng một chiều.
Điểm thoát khí: Không khí bẩn được hút ra qua air return đặt ở vị trí chiến lược.
Nếu air return không được bố trí đúng, luồng khí sẽ bị ngắn mạch (short-circuiting), nghĩa là không khí sạch đi từ cửa cấp đến cửa hồi mà bỏ qua vùng cần kiểm soát. Khi đó, dù hệ thống HVAC có công suất lớn, phòng sạch vẫn khó đạt chuẩn.
3. Nguyên tắc vàng khi bố trí air return
Kinh nghiệm từ nhiều dự án phòng sạch cho thấy, việc bố trí air return cần tuân theo các nguyên tắc sau:
3.1. Đặt ở vị trí đối xứng với luồng cấp khí
Air return nên đặt ở phía đối diện với nguồn cấp khí, để toàn bộ không khí di chuyển qua không gian sản xuất trước khi thoát ra ngoài. Điều này đảm bảo không có vùng chết – nơi bụi có thể tích tụ.
3.2. Đặt đủ xa nguồn cấp lạnh để tránh short-circuiting
Nếu air return đặt quá gần cửa gió cấp, không khí sẽ quay vòng ngắn, không bao phủ hết khu vực. Khoảng cách tối ưu giúp dòng khí đi qua toàn bộ phòng.
3.3. Bố trí theo chiều cao hợp lý
Với phòng sạch cấp cao (ISO Class 5 – 7), air return thường đặt gần sàn để thu bụi và vi sinh vật rơi xuống.
Với phòng sạch cấp thấp, có thể bố trí air return ở tường ngang hoặc cao hơn, miễn là duy trì dòng khí liên tục.
3.4. Tính toán số lượng và diện tích cửa hồi
Không chỉ vị trí, số lượng air return cũng quan trọng. Quá ít thì dòng khí bị nghẽn, quá nhiều thì mất áp suất. Tính toán dựa trên tốc độ trao đổi không khí (ACH) và yêu cầu của tiêu chuẩn GMP/ISO.
3.5. Kết hợp với chênh áp và zoning
Air return giúp duy trì áp suất dương hoặc âm tùy theo loại phòng:
Phòng sạch dược phẩm, điện tử: thường dùng áp suất dương để ngăn bụi từ ngoài vào.
Phòng bệnh truyền nhiễm hoặc phòng lab nguy hiểm: dùng áp suất âm để giữ tác nhân nguy hại không thoát ra ngoài.
4. Những lỗi phổ biến khi lắp đặt air return
Trong thực tế thi công, nhiều phòng sạch gặp sự cố do lỗi bố trí air return:
Đặt sai vị trí: ngay cạnh cửa cấp khí, dẫn đến ngắn mạch dòng khí.
Không đồng bộ giữa các phòng: hệ thống air return không cân đối khiến áp suất chênh lệch mất kiểm soát.
Thiếu tính toán số lượng: chỉ lắp theo cảm tính, không dựa trên ACH hay yêu cầu tiêu chuẩn.
Khó vệ sinh: chọn vị trí hoặc thiết kế không thuận tiện cho việc làm sạch, gây tích tụ bụi bẩn.
Các lỗi này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng sản xuất mà còn dẫn đến thất bại trong kiểm định GMP hoặc ISO 14644.
5. Vệ sinh và tuân thủ tiêu chuẩn
Air return phải được thiết kế và lắp đặt sao cho dễ dàng vệ sinh, bảo trì. Các yêu cầu cơ bản gồm:
Sử dụng vật liệu chống gỉ, dễ lau chùi (inox 304, sơn tĩnh điện).
Bề mặt nhẵn, hạn chế khe kẽ để bụi không bám.
Có thể tháo lưới lọc sơ cấp để vệ sinh định kỳ.
Bố trí phù hợp với luồng di chuyển nhân sự và vật liệu nhằm tránh gây cản trở.
Ngoài ra, hệ thống air return phải đáp ứng tiêu chuẩn:
ISO 14644 về phân loại cấp sạch.
GMP trong ngành dược phẩm.
FDA với sản xuất thực phẩm, y tế.
6. Kết luận và gợi ý giải pháp từ VCR
Bố trí air return không chỉ là công việc kỹ thuật thuần túy, mà là yếu tố chiến lược quyết định hiệu quả kiểm soát không khí trong phòng sạch. Khi air return được tính toán và lắp đặt đúng:
Dòng khí một chiều được duy trì ổn định.
Áp suất phòng luôn trong tầm kiểm soát.
Sản phẩm và quy trình được bảo vệ an toàn.
Doanh nghiệp dễ dàng vượt qua kiểm định và chứng nhận quốc tế.
👉 Với kinh nghiệm triển khai hàng trăm dự án phòng sạch trong dược phẩm, thực phẩm, điện tử, mỹ phẩm, Vietnam Cleanroom (VCR) là đối tác tin cậy cung cấp giải pháp thiết kế – thi công – thiết bị phòng sạch.
📍 Liên hệ VCR
Hà Nội: 9/675 Lạc Long Quân, Tây Hồ
TP.HCM: 15/42 Phan Huy Ích, P.15, Tân Bình
📞 Hotline: +84 90 123 9008
📧 Email: info@vietnamcleanroom.com
🌐 Website: www.vietnamcleanroom.com
0 Nhận xét